Η πραγματικότητα της εικονικοποίησης είναι ένα φαινόμενο που ξεπερνά κατά πολύ τις εφαρμογές της πληροφορικής. Αγγίζει εξίσου την επικοινωνία, την οικονομική λειτουργία, την κοινωνική συνύπαρξη, την πολιτική, το ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Ένα φαινόμενο που εμπλέκεται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης πραγματικότητας και κομίζει κάτι το ριζικά διαφορετικό. Μια διαφορετικότητα που ήδη αναπτύσσεται σταδιακά σε όλα τα επίπεδα και αλλάζει τους όρους όλων των δομών. Απέναντι σε αυτό το φαινόμενο κάποιοι στοχαστές όπως ο Jean Baudrillard και ο Paul Virilio έχουν κρατήσει μια πιο κριτική, καταστροφική λέει ο Pierre Levy, στάση. Μιλούν για το τέλος της υπαρκτής πραγματικότητας, για μια οικουμενική εξαφάνιση, για τη διάρρηξη όλων των χωροχρονικών δομών. Κι αυτοί αντιλαμβάνονται την εικονικότητα ως δυνητικότητα, αλλά όμως ως μια αρνητική δυνητικότητα. Απέναντι σ’ αυτή τη στάση ο Levy υπερασπίζεται μια διαφορετική υπόθεση. Δεν αντιλαμβάνεται την δυνητικότητα ως κάτι το φαντασιακό ή πλασματικό, κάτι όμως που ούτε οι δύο προηγούμενοι αντιλαμβάνονται όπως υποστηρίζει κι ο ίδιος, αλλά ως μια διαδικασία μετάβασης από το ισχύον πραγματικό στο εν ενεργεία πραγματικό, στηριζόμενος περισσότερο στις Ντελεζιανές ερμηνείες περί δυνητικού.
Η Δυνητικοποίηση είναι λοιπόν για τον Levy η ανάπτυξη του πραγματικού, η διαχείριση των πολλαπλών του δυνατοτήτων. Στο μοντέλο της δυνητικής επιχείρησης, για παράδειγμα, όπου οι εργαζόμενοι, με τις δυνατότητες της τηλεεργασίας, δεν εργάζονται σ’ έναν συγκεκριμένο χωροχρόνο, οLevy διαβάζει ένα πεδίο επαυξημένης ελευθερίας, όταν ο Virilio για παράδειγμα θα μιλούσε μελαγχολικά για το φαινόμενο της απεδαφικοποίησης. Για τον Levy όμως έχουμε απλώς μια νέα αναλογία των χωροχρονικών συνιστωσών, μια νέα αναδιανομή, μια ανάπτυξη πολλαπλών λύσεων. Το δυνητικό έτσι δεν είναι γι αυτόν μια αποπραγματοποίηση (Baudrillard) αλλά μια μεταλλαγή της ταυτότητας, μια έξοδος από το ‘εδώ και τώρα’ σε ένα ‘έξω από εδώ’ (Michel Serres). Σ' ένα όμως απροσδιόριστο έξω και σ' έναν απερίγραπτο χώρο. ‘Σε ποιο τόπο εκτυλίσσεται μια τηλεφωνική επικοινωνία;’, αναρωτιέται ο Levy. Μια ομάδα ανθρώπων μπορεί να συγκροτήσει με τη μεσολάβηση συστημάτων τηλεματικής μια δυνητική κοινότητα, πέρα απ’ τη συνθήκη της γεωγραφικής θέσης, να μετέχουν σ' έναν κοινό χώρο χωρίς να μοιράζονται έναν κοινό τόπο. Η διάχυση της πληροφορικής κατάστασης, το πέρασμα από το μέσα στο έξω, από το εδώ στο εκεί, από το ιδιωτικό στο δημόσιο, από το υποκείμενο στο αντικείμενο, από τον συγγραφέα στον αναγνώστη, το γνωστό ‘φαινόμενο Moebius’, αυτή η ανατροπή των χωροχρονικών δομών και εννοιών, ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας, που είναι για τον Pierre Levy ο νέος ανθρωπισμός, μια νέα ιστορική ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Μια ανάπτυξη που διερευνάται ακόμη και στο πεδίο του ανθρωπίνου σώματος. Η ιατρική εικονοποιία με τις σύγχρονες τεχνικές της καθιστά το εσωτερικό του σώματος μας διάφανο, το φέρνει κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας. Έχουμε να κάνουμε με το φαινόμενο μιας επιτάχυνσης. ‘Το τηλέφωνο’, λέει οLevy, ‘αναπτύσσει την ακοή, η τηλεόραση την όραση, τα συστήματα τηλεχειρισμού την αφή’. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα δυνητικό σώμα. Γινόμαστε το μάτι του άλλου όταν βλέπουμε την ίδια εκπομπή, ή το αυτί του όταν ακούμε το ίδιο πρόγραμμα. Με την τηλεπαρουσία ενώ το απτό μου σώμα βρίσκεται εδώ, η φωνή και η εικόνα μου, το επικοινωνιακό μου πρόσωπο είναι ήδη εκεί, έχει αποχωριστεί την αφετηριακή του θέση, είναι πανταχού παρών, αναδιπλασιάζεται. Τα εικονικά-δυνητικά συστήματα μεταδίδουν μια σχεδόν παρουσία, ένα σχεδόν όμως που δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα τον Levy, όπως ανησυχεί τον Baudrillard. Μια δυνητική κλωνοποίηση που εξωθεί τον άνθρωπο εκτός εαυτού. Με τις τεχνικές των μεταμοσχεύσεων μπορεί να ζει και σε ένα άλλο σώμα αλλά και σε ένα άλλο ζωικό είδος. Τα τεχνητά μέλη συγχέουν τα όρια ανάμεσα στο οργανικό και στο ανόργανο. Στη θέση μιας ιδιωτικής σάρκας έχουμε την εμφάνιση ενός νέου συλλογικού σώματος και μάλιστα σε ένα περιβάλλον οξυμένης εντατικοποίησης. ‘Το σώμα αποκτά νέα πεδία, ξεχύνεται προς τα έξω, καθιστώντας υποκειμενική του εμπειρία την τεχνική του εξωτερικότητα’, επισημαίνει ο Levy, διερωτώμενος στη συνέχεια: ‘πρόκειται μήπως για αποσάρκωση;’ Η απάντηση είναι αρνητική : ‘Η δυνητικοποίηση του σώματος δεν είναι αποσάρκωση αλλά μια επανεφεύρεση, ένας πολλαπλασιασμός του ανθρώπου. Το ατομικό μου σώμα είναι η ενεργοποίηση ενός υβριδικού υπέρ-σώματος που έχει κοινωνικό και τεχνοβιολογικό χαρακτήρα’. Μέσα στο ρευστό περιβάλλον όμως της πληροφορικής κουλτούρας τα όρια δεν είναι σαφή και οι πειρασμοί περισσεύουν.
Ένα άλλο πεδίο ισχυρής δυνητικοποίησης όπου ο Pierre Levy επικεντρώνει την προσοχή του είναι η σύγχρονη γραφή. Η γραφή δεν ήταν ποτέ μια καταγραφή απλώς της ομιλίας αλλά μια διαδικασία ‘τεχνικοποίησης, εξωτερίκευσης και δυνητικοποίησης της μνήμης’. Το σύγχρονο κείμενο είναι τόσο ρευστό και ακαριαίο όσο και τα δίκτυα που διατρέχει. Το κείμενο των on line αναμεταδόσεων, τωνsms, των e mails, το κείμενο που αναδύεται απ’ τις οθόνες του κυβερνοχώρου, αυτό το ψηφιοποιημένο κείμενο είναι για τον Levy η απελευθέρωση των δυνατοτήτων του. Το κείμενο της οθόνης είναι ένα υπέρ-κείμενο, ένα ισχυρό απόθεμα περιεχομένων, κείμενα που διεισδύουν μέσα σε άλλα κείμενα και σε άλλα κείμενα και σε άλλα κείμενα. Δεν υπάρχει ένα οριστικό κείμενο που ο αναγνώστης το έχει στα χέρια του και το διαβάζει. Απ’ όλο το απόθεμα των ψηφιοποιημένων κειμένων μόνο ελάχιστα θα χρησιμοποιηθούν ως αποτέλεσμα της αλληλόδρασης του χρήστη. Ο υπολογιστής δεν είναι απλώς ένα όργανο παραγωγής κειμένων ή εικόνων, αλλά κυρίως ένας ‘μηχανισμός δυνατοποίησης της πληροφορίας’. Από ένα απόθεμα αρχικών δεδομένων μπορεί να υπολογίσει ένα απεριόριστο αριθμό διαφορετικών εκδοχών του. Η οθόνη γίνεται έτσι μια καινοφανής ‘μηχανή ανάγνωσης’, αυτού του αποθέματος, αυτής της συσσώρευσης. ‘Κάθε ανάγνωση’, επισημαίνει ο Levy, ‘πάνω σε υπολογιστή είναι μια μοναδική έκδοση, ένα ιδιαίτερο μοντάζ’, ενέχει δηλαδή μια διάσταση δημιουργίας. Το ψηφιοποιημένο κείμενο είναι ένα καλειδοσκοπικό κείμενο, ‘ένα κείμενο που παρουσιάζει τις όψεις του, που γυρίζει, που διπλώνεται και εκδιπλώνεται πρόθυμα μπροστά στον αναγνώστη’. Το υπέρ-κείμενο του World Wide Web είναι ένα αποτοπικοποιημένο κείμενο. Είναι ένα κείμενο εν κινήσει, σε μια συνεχή μεταμόρφωση, πιο κοντά στη φύση της ανθρώπινης σκέψης. Η τυπωμένη σελίδα, ίδια από την εποχή της μεσοποταμιακής καταγωγής της, εκλείπει, ενώ η ψηφιοποιημένη φαντασμαγορία του υπέρ-κειμένου αναδύεται, διαθέσιμη όλη στην υποκειμενικότητα του κυβερνοναύτη.
Η σύγχρονη οικονομία είναι ένας ακόμη χώρος όπου ο Levy ανιχνεύει τα φαινόμενα της πληροφορικής εποχής. Η οικονομία μας είναι η οικονομία της αποτοπικοποίησης. Ένα συντριπτικό μέρος της σύγχρονης οικονομικής δραστηριότητας στηρίζει την αέναη μετακίνηση: οχήματα, καύσιμα, υποδομές, υπηρεσίες μεταφορών. Ενώ από την άλλη οι on line τραπεζικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές, οι χωρίς υλικό αντίκρισμα τίτλοι του νέου πλούτου, διαμορφώνουν ένα ατοπικό περιβάλλον, ένα απεδαφοποιημένο τοπίο. Με το telemarketing ο αγοραστής καταργεί τις γεωγραφικές αποστάσεις καθώς είναι εξίσου κοντά σε όλα τα δυνατά σημεία, σε όλα τα δυνατά αγαθά. Σε ποιο τόπο λαμβάνει όμως χώρα αυτή η συναλλαγή; Σ’ αυτή την αποτοπικοποιημένη οικονομία η πληροφορία είναι από τα ελκυστικότερα προϊόντα. ‘Στο αμερικάνικο δίκτυο ΑΜΙΧ’, λέει ο Levy, ‘η πωλούμενη πληροφορία πληρώνεται ανάλογα με το πόσο πρόσφατη είναι και με το ύψος της ζήτησής της. Από το Fish Wrap που αφορά ντοκουμέντα, το Ringott που εξειδικεύεται στα μουσικά ή το Idea futures που οργανώνει ένα είδος αγοράς των επιστημονικών και τεχνολογικών ιδεών’. Έτσι από μια εδαφική και άκαμπτη οικονομία περνάμε σε on line κατανάλωση χρήσεων. Από την αγορά ενός βιβλίου περνάμε στην αγορά των δικαιωμάτων πάνω στην πληροφορική ροή του κυβερνοχώρου. Το δένδρο της γνώσης αποτελεί σήμερα αποκλειστικό δικαίωμα της εταιρείας TriVium. Και οι πειρασμοί του; Κομβικό σημείο όλων αυτών των φαινομένων είναι για τον Levy ο δυνητικοποιητικός χαρακτήρας της ανθρώπινης νοημοσύνης, εξ ου και ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας, για τον Levy, αυτών των εξελίξεων. Η βασική αρχή: ‘το ανθρώπινο ον δεν σκέπτεται μόνο του και χωρίς εργαλεία. Οι θεσμοί, οι γλώσσες, τα συστήματα σημείων, οι τεχνικές επικοινωνίας, αναπαραστασης και καταγραφής διαμορφώνουν τις γνωσιακές μας δραστηριότητες’. Η ανάπτυξη σήμερα της επικοινωνίας μέσω ενός δικτύου υπολογιστών είναι για τον Levy, μια νέα μορφή συλλογικής νοημοσύνης. Ο κυβερνοχώρος είναι μια κοινόχρηστη μνήμη, ένα περιβάλλον ροής αντικειμένων και υπερκειμένων. Οι χρήστες του δικτύου, μέσα από αυτή τη χρήση, επινοούν εκείνη τη στιγμή μια μοναδική και κάθε φορά πρωτότυπη συλλογικότητα. Σ’ αυτό το απεδαφοποιημένο περιβάλλον το δίκτυο εμφανίζεται ως ένας επιταχυντής. Ένας επιταχυντής γλωσσών, σημείων και πρωτόγνωρων δομών. Μια ολοκληρωμένη δηλαδή εμπειρία δυνητικοποίησης. Η δύναμη και η ταχύτητα της σύγχρονης δυνητικοποίησης είναι τόσο μεγάλη που οι άνθρωποι νοιώθουν εξόριστοι. Εξόριστοι από το ‘είμαστε εδώ’. Στριμωγμένοι στις ψηφιακές λεωφόρους, στις ταχύτητες της αποτοπικοποίησης και παγκοσμιοποίησης, στις αέναες ψηφιοποιήσεις των πάντων, εκτεθειμένοι σ’ αυτό που τους εμπεριέχει και ταυτόχρονα τους ξεπερνά. Μπροστά σ’ αυτές τις δυσκολίες ο Pierre Levy μας ζητά να μην δειλιάσουμε, να μην αντισταθούμε, αλλά να προσπαθούμε συνεχώς να νοηματοδοτούμε τις σύγχρονες εξελίξεις. Ένα ρόλο που σύμφωνα με τον συγγραφέα αναλαμβάνει θαυμάσια ο σύγχρονος καλλιτέχνης. Η τέχνη ήταν ανέκαθεν ένα γεγονός δυνητικοποίησης, ίσως το ισχυρότερο, που οφείλει να διερωτάται συνεχώς πάνω στις σύγχρονες εξελίξεις, να διαμορφώσει και τώρα σ’ αυτή την τεχνικίστικη φρενίτιδα ένα πιο οικείο και φιλάνθρωπο περιβάλλον. Ό,τι ο Levy θα ονομάσει ‘τέχνη της φιλοξενίας’. πηγή: http://leximata.blogspot.com